Katlijn Malfliet

Wat herinner je je nog van je kindertijd in Wezembeek-Oppem?

‘Mijn ouders woonden in de Lilaslaan. Dat was een klein straatje dat doodliep op het veld. Tegenover ons huis lagen er bosjes. Die plek speelde een belangrijke rol in mijn ontwikkeling. Met de kinderen van de buurt brachten we hele dagen in die bosjes door. We bouwden kampen en speelden er vechtertje met de Franstalige kindjes. (lacht) Pas op, dat was geen echte vijandigheid. Maar in het spel dat we speelden namen Nederlandstalige en Franstalige kinderen het tegen elkaar op. Als ik vandaag in de Rand lezingen geef, voel ik nog altijd dat er een bepaalde spanning hangt, dat mensen zich willen verenigen op basis van hun taal en cultuur. In Leuven, de stad waar ik na mijn universitaire studies ben gaan wonen, bestaat dat niet.’

Welke leerkracht van je lagere school is je bijgebleven?

‘Zuster Bacomia. Hoewel ze vond dat ik potentieel had, kreeg ik telkens de opmerking op mijn rapport dat ik aan mijn slordigheid moest werken en mooier moest leren schrijven. Later bleek dat ze in mij potentieel zag om het klooster in te gaan. Dat plan is niet doorgegaan.’ (lacht)

‘Ik leerde op school in WezembeekOppem het belang van een inclusieve samenleving. Op een dag kwam een bankdirecteur in onze klas spreken. Hij stelde allerlei vragen en op het einde deelde hij een pennenzak uit aan het kind dat de meeste juiste antwoorden gegeven had. Toen zuster Bacomia zag dat hij die pennenzak aan mij wou geven, fluisterde zij iets in zijn oor. Later heb ik begrepen dat ze wou dat het cadeautje naar een kansarm meisje ging, wat ook gebeurde.’

Speelde de nabijheid van Brussel een rol?

‘Als jong meisje ging ik een paar keer per jaar met mijn moeder naar Brussel. Ze kon daar intens van genieten. Ze was huisvrouw, maar voelde zich gevangen tussen haar vier muren. Ik zag dat dat leven haar niet gelukkig maakte. Het heeft het feminisme in me aangewakkerd.’

Je bestudeert de (ex-)Sovjet-Unie al jaren. Welke zijn jouw voornaamste inzichten?

‘De vaststelling dat in het communisme het recht als instrument gebruikt werd om bepaalde politieke doelstellingen te bereiken. Het communisme is gestart als een verhaal dat de hemel op aarde belooft. Want zeg nu zelf, een wereld waar iedereen kan nemen in functie van wat hij/zij nodig heeft en iedereen in lijn van zijn/haar talenten aan de samenleving kan geven, dat klinkt prachtig. Het probleem is dat die droom van overvloed en absolute gelijkheid niet realiseerbaar is. Het communisme van Lenin en Marx beloofde vrede en welvaart voor iedereen. Het werd een onrechtvaardig systeem met een enorme ongelijkheid.’

Waarom kon het communistische ideaal niet gerealiseerd worden?

‘Om tot die ideale wereld te komen, heb je mensen nodig die bereid zijn hun individualisme opzij te zetten en die zich volledig willen inzetten voor de gemeenschap. Dat collectieve ideaal botst met de werkelijke aard van de mens. De mens blijft vaak een op zichzelf betrokken wezen, in grote mate gedreven door eigen winstbejag.’

Hoe kijk je naar de evolutie van de oorlog in Oekraïne?

‘Ik denk dat we er het best van uitgaan dat we ons nog maar aan het begin van de veroveringstocht van Rusland bevinden. Rusland wil de ex-Sovjetrepublieken opnieuw aan zich binden. Hoe ze dat precies gaan doen, kan ik niet voorspellen. Het is wel de eindbestemming die ze voor ogen houden. De laaiende ambitie van het Kremlin is een ontmanteling van de politieke structuur van Oekraïne en de reïncarnatie van het groot-Russische rijk. Poetin stelt dat zeer duidelijk. Hij is de spreekbuis van het Kremlin. Een instelling waarvan we de absolute macht en meedogenloze ambitie beter niet onderschatten.’

‘Ik kijk bezorgd naar de situatie van Europa. De sancties komen als een boemerang terug in ons gezicht. De stijgende energieprijzen en het transatlantisme, waarbij wij slaafs de politiek van de Verenigde Staten volgen, baart me zorgen. De verarming van Europa is volop aan de gang.’

Je bent voorzitter van Pax Christi geweest. Hoe is jouw passie voor vrede ontstaan?

‘Ik heb altijd al een afkeer van wapens en militarisme gehad. Ik heb een sterk geloof in diplomatie en geweldloze conflictbeheersing. Geweld leidt tot meer geweld. Oorlog is een gelegitimeerde vorm van agressie die alleen maar vernieling en vernietiging zaait en waarbij de wapenlobby de grote winnaar is. Je kunt niet anders dan zo’n destructieve constructie een halt toeroepen. We moeten blijven geloven in vredevolle oplossingen.’

In de Sint-Michielskerk in Leuven liep in augustus een expo met als thema ‘vrede’. Wat wilde die expo de bezoekers meegeven?

‘Ze kadert binnen het initiatief van de Sint-Michielsvredeskerk. Een ontsluitingsproject dat ik als voorzitster van de kerkfabriek mee coördineer. De Sint-Michielskerk wil zich als vredeskerk inzetten om aan een vredevolle samenleving te bouwen.’

Met die expo maak je een statement. Zijn er nog statements die je wil maken?

‘Het feminisme blijft me nauw aan het hart liggen. Mijn verleden als voorzitter van de Vrouwenraad en adviseur diversiteit van de rector van de KU Leuven, blijft nazinderen. Ik blijf me verontwaardigen over het gebrek aan erkenning van veel vrouwen.’ ‘Ik ben de trotse grootmoeder van vijf kleinkinderen. Ik wil niet in het hokje geplaatst worden van de oma die enkel verondersteld wordt pannenkoeken te bakken. Begrijp me niet verkeerd: ik kan daar ontzettend van genieten. Ik wil duidelijk maken dat je op mijn leeftijd feministe kunt blijven en als emerita helemaal mee kunt zijn met wat er zich in deze wereld afspeelt. En daar een gefundeerde opvatting over kunt hebben. De combinatie is mogelijk.’

Wat is jouw belangrijkste levensles?

‘Blijf jezelf. Volgens mij vind je de sleutel tot het geluk als je je talenten ter beschikking van de gemeenschap stelt. Samen met anderen dingen realiseren vervult me van geluk. Ik geniet er nog steeds van na dat ik samen met een heel team enkele jaren geleden het Bac Art Lab* tot stand kon brengen.’

Mis je dat soort initiatieven nu je op emeritaat bent?

‘Er is voor alles een tijd. Wees maar gerust, het is niet omdat ik op emeritaat ben dat ik stop met sociaal actief te blijven. Ik wil me verbonden blijven voelen. Zo zie ik mezelf op een harmonieuze manier oud worden.’

* Bac Art Lab, een initiatief van KU Leuven om een huis op te richten waar kunst en wetenschap elkaar kruisbestuiven.

Tekst: Nathalie Dirix
Foto: © David Legrève
Uit: uitgekamd november 2022