Hoe groen en rust combineren met drukte en bebouwing?

De hogere beleidsniveaus stimuleren lokale besturen om hun ruimtelijke beleid te verduurzamen. In het provinciaal plan Ruimte voor Vlaams-Brabant bijvoorbeeld is wonen, werken en leven in de kernen van steden en dorpen met behoud van de open ruimte ertussen de norm. De provincieraad keurde in december een subsidiereglement goed. Daarmee wil de raad lokale besturen stimuleren om hiertoe initiatieven te nemen. Enkele jaren geleden waren er in de Rand al enkele opmerkelijke initiatieven zoals de beslissing van Sint-Pieters-Leeuw en Beersel om een bouwstop in te voeren voor nieuwe verkavelingen waarvoor wegen moeten worden aangelegd. Hoe gaan een aantal gemeenten uit de Rand nu met deze catch 22 om?

Kernen afbakenen

Beersel en Sint-Pieters-Leeuw maakten samen met de stad Halle en de provincie een provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan (PRUP) op. Het plan bakent de stads- en dorpskernen in de Zennevallei af. Hierin zitten ook de zones waar een verdere selectieve en kwalitatieve verdichting van het bestaande woonweefsel kan worden nagestreefd. Het plan voorziet daarnaast in een ander ruimtelijk beleid voor woongebieden buiten de kernen en voor delen van woonkernen waar een sterke groei van het aantal woningen niet aangewezen is omwille van beperkt openbaar vervoer en een lage aanwezigheid van allerhande voorzieningen. In dergelijke gebieden staat het versterken van de omliggende open ruimte voorop. Een dergelijk PRUP is volgens gedeputeerde Ann Schevenels (Open VLD) een noodzakelijke stap om meer te gaan wonen, werken en leven in de kernen van de steden en dorpen en de open ruimte ertussen te vrijwaren.

Afdwingbare voorwaarden

Ook Overijse, Hoeilaart, Sint-Genesius-Rode en Tervuren participeren aan de opmaak van een dergelijk provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan. ‘Het plan bakent alle woongebieden af en bepaalt waar en onder welke voorwaarden er nog bijkomende verdichting en ontwikkeling kan komen. Het doel is de verdere uitdeining van woongebieden ten koste van open ruimte te stoppen en de bestaande bouwdichtheid te consolideren. Binnen de afgebakende woongebieden is bovendien nieuwe bebouwing enkel mogelijk volgens strenge normen inzake verharding/vergroening en minimale perceelbreedte’, aldus Mark Charlier (N-VA), burgemeester van Tervuren. De gemeenten zullen met een eigen stedenbouwkundige verordening verdere verdichting kunnen afremmen op plaatsen waar zoiets minder wenselijk is, bijvoorbeeld in linten en woonparken. In goed ontsloten centra met de meeste voorzieningen is verdere verdichting nog wel mogelijk. Luc Deleu (Open VLD), schepen van Ruimtelijke Ordening in Dilbeek, maakt zich sterk dat zijn gemeente als een van de eerste een woonomgevingsplan (WOP) heeft uitgewerkt met afdwingbare normen voor welk type van woningen op welke plaats gebouwd kan worden. ‘In de straten die de verbinding vormen tussen de kernen worden meergezinswoningen beperkt. In de kernen zelf laten we meer toe. Op die manier creëren we open ruimte tussen de kernen en verhinderen we dat villa’s uit de jaren 60 op grote percelen vervangen worden door appartementsblokken. Gekoppeld aan ons woonkwaliteitsplan, dat stipuleert aan welke kwaliteiten een woning of appartement moet voldoen, kunnen we normerend optreden, zowel ten aanzien van de plaatsing van woningen als de kwaliteit ervan.’

In de hoogte

Ondanks het feit dat Machelen een van de snelst groeiende gemeenten van Vlaanderen is, met alle gevolgen van dien op het vlak van woonbehoefte en flankerende maatregelen op het vlak van scholen, kinderopvang en sociaal woonaanbod, hanteert het gemeentebestuur volgens de bevoegde schepen Steve Claeys (N-VA) ‘een slimme aanpak inzake ruimtelijke ordening met als doel de open, groene ruimte te behouden of zelfs nog extra vrije ruimte te creëren’. ‘Dat doen we onder meer door de bestemming van woonuitbreidingsgebieden te schrappen voor verdere bebouwing en delen van de open ruimte te bebossen. Daarnaast zet de gemeente in op verdichting in de kernen van de gemeentelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen, waardoor de beschikbare ruimte niet verkleint en zelfs kan vergroten. In de hoogte bouwen betekent bijvoorbeeld een minder grote bebouwde voetafdruk op de grond. We focussen hierbij vooral op duurzame nieuwbouw met trage wegen en kleine buurtparkjes, bij voorkeur op percelen waar er verloedering, verkrotting of historische vervuiling aanwezig is.’

Beperkte bebouwing

Wezembeek-Oppem heeft vandaag geen stedenbouwkundig reglement om de toenemende bebouwing van open ruimte in te perken, maar voert volgens burgemeester Frédéric Petit (LB-Union) in de praktijk wel een beleid in die zin. ‘Er zijn twee gemeentelijke bouwgronden – Ban Eik en de Zavel – die wij het liefst willen ontwikkelen tot recreatiegebieden met een beperkte bebouwing. Bij ieder nieuw project vragen wij aan de ontwikkelaar om voor meer groene ruimte te zorgen; bij grootschalige verkavelingen is dat het geval met trage publieke verbindingen. In het kader van de herontwikkeling van bestaande sites vragen wij een behoorlijke ontharding, groene openbare ruimtes en trage publieke verbindingen. Voor grootschalige projecten – bijvoorbeeld bij een ruimtelijk uitvoeringsplan met een functiewijziging – vragen wij steeds voorafgaandelijk advies aan de provincie’, aldus Petit. De resterende open ruimten in Wezembeek-Oppem zijn agrarische gebieden (Vurenveld en Hondspereveld) waarop niet gebouwd kan worden.

Tekst: Luc Vanheerentals
foto: Filip Claessens
Uit: uitgekamd februari 2024