Het klooster van de zusters van Huldenberg

De orde van de annonciaden

De vier zusters die oorspronkelijk in het klooster woonden behoorden tot de katholieke vrouwelijke kloosterorde van de annonciaden, de orde van de annonciaden van de gezegende maagd Maria. Annunciatie verwijst naar de aankondiging van de geboorte van Jezus aan Maria. Volgens het evangelie van Lucas brengt de aartsengel Gabriël een bezoek aan Maria om haar op de hoogte te brengen dat God haar uitverkoren heeft om de moeder van zijn zoon te worden. De orde werd in 1501 door Johanna van Valois gesticht en wijdde zich initieel aan de tien evangelische deugden van Maria: zuiverheid, wijsheid, deemoed (bescheidenheid), geloof, toewijding, gehoorzaamheid, armoede, geduld, barmhartigheid en compassie. In 1787 stichtte Petrus Jacobus De Clerck de congregatie van de apostolische annunciaden in Veltem. Deze orde volgde de regel van de annunciaden, maar was geen contemplatieve orde. De zusters waren vooral actief in het onderwijs. Vanuit Veltem werden andere afdelingen gesticht, waarvan er eentje zich in Huldenberg vestigde. De Huldenbergse zusters waren verschillende generaties actief in Guatemala in LatijnsAmerika. Vier zusters van de orde kwamen naar Wezembeek-Oppem.

Waarom een klooster in Wezembeek-Oppem?

Om een antwoord op deze vraag te geven, moeten we terug naar de conflicten tussen het rijksonderwijs en het katholieke onderwijs. Na de onafhankelijkheid van België in 1830 had het onderwijs in ons land vooral een katholieke grondslag. Daarop kwam reactie en zo kwam er in 1842 een eerste schoolwet, waarbij de gemeenten verplicht werden om minstens één lagere school te hebben die gratis onderwijs verschafte. In deze scholen konden de kinderen kiezen welke levensbeschouwelijke visie of godsdienst ze volgden. Als de gemeente hierin niet voorzag, mocht een vrije school deze functie opnemen. Het waren vooral confessionele, rooms-katholieke scholen die de leemten invulden. In de eerste schoolwet was er nog veel controle op bijvoorbeeld de godsdienstlessen en de schoolboeken door de kerk.

In 1879, onder de liberale regering van Frère-Orban, kwam er een tweede schoolwet voor het lager onderwijs die de invloed van de geestelijken drastisch beperkte. De katholieke kerk, de katholieke politici en het katholiek onderwijs reageerden furieus. Bij de verkiezing in 1884 leden de liberalen een nederlaag en werd met een derde schoolwet teruggekeerd naar de toestand van 1842, de wet Jacobs. Gemeenten mochten hierdoor opnieuw vrije scholen subsidiëren.

Pastoor Struyf (1849-1929)

Door het herstel van de schoolvrede kon pastoor Struyf de zusters annonciaden van Huldenberg overtuigen om een bijhuis van hun kloostergemeenschap te openen in Wezembeek-Oppem. Pastoor Struyf kocht de bouwgrond in 1890 en de heer en mevrouw de Burbure de Wesembeek-Rijmenans gaven financiële steun voor de bouw. Vier zusters namen op 15 oktober 1891 hun intrek in het nieuwe kloosterpand. In 1892 startten ze er met een vrije lagere meisjesschool. Voor de Eerste Wereldoorlog telde de school een kleuterklas en twee lagere klassen voor meisjes van 6 tot 12 jaar. Pas in 1920 kon de school rekenen op financiële steun van de gemeente. Door de invoering van de schoolplicht in 1914 voor alle kinderen van 6 tot 14 jaar groeide de schoolbevolking en werd de schoolcapaciteit uitgebreid. De nieuwe bouw werd bekostigd door de toenmalige burgemeester graaf Eugène de Hemricourt de Grunne, zodat na de Tweede Wereldoorlog definitief gestart werd met een middelbare landelijke huishoudschool voor meisjes tot 16 jaar. De meisjes leerden er koken, strijken, wassen en poetsen. Er volgden nog uitbereidingen en in 1960 kwam er de omvorming tot de familiale beroepsschool Sancta Maria-instituut. In 1965 werd een nieuw gebouw opgetrokken waarvan de zusters de ruwbouw volledig financierden. In 1976 werden de kleuterschool en de lagere afdeling (intussen gemengd) wijkafdelingen van het Heilig Hartcollege. Doordat de interesse voor huishoudelijke opvoeding met de jaren afnam, moesten de zusters in 1982 hun onderwijs stopzetten.

Wat brengt de toekomst?

Tot eind juni 2023 werden het klooster en de achterliggende klassen bevolkt door de kinderen van de Duitstalige kinderopvang Möwe. Als gevolg van verschillende onzekerheden zoals de coronaperiode, de al dan niet verlenging van hun huurcontract en het feit dat directrice Judith Möller met pensioen ging, werd er beslist om definitief te stoppen.

De zustergemeenschap droeg destijds het klooster over aan het bisdom van Mechelen. Bij deze overdracht werd onder andere vereist dat de onderwijsfunctie van het gebouw behouden moest blijven. Het Heilig Hartcollege zal na de geplande renovatie van het schoolgebouw in de Albertlaan ook de kleuterschool in de Marcelisstraat renoveren. Op dat moment zal het college de klaslokalen achter het klooster in erfpacht nemen en ook die opknappen, want momenteel is de site aan het verkommeren. Voor het kloostergebouw zelf gaat het bisdom op zoek naar een andere bestemming.

Tekst: Karla Stoefs
Foto: © Tine De Wilde
Uit: uitgekamd november 2023